Wynold Verweij
Een orkest met een tot drie dirigenten die de musici geen instructies maar suggesties geven. Suggesties die zij gerust naast zich neer mogen leggen. En een draaitafel als ondergewaardeerd muziekinstrument. Ziedaar de hoofdbestanddelen van het programma Forces in Motion, later deze maand te zien in Brugge en Antwerpen.
Brussels Philharmonic en ensemble Ictus spelen stukken uit het werk Creative Orchestra van de Amerikaanse componist Anthony Braxton (°1945, foto boven). Vertrekpunt is Compositie Nr. 151, geschreven voor klein orkest (25 muzikanten), maar zonder specifieke instrumentatie. Daarmee laat Braxton veel open, en dat is de hoeksteen van zijn muzikale beginselprogramma. Weliswaar beslaat de uitgeschreven partituur 143 pagina’s maar speelt improvisatie een kenmerkende rol. De geïmproviseerde passages zijn geïntegreerd in de partituur en worden weergegeven door geometrische figuren, waarbij van de muzikant wordt verwacht dat hij improviseert op basis van 12 muzikale parameters (trillers, lange noten, etc.) die Braxton heeft ontwikkeld.
De geometrische figuren dienen als wegwijzers. Net als op een landkaart zijn er in de partituur knooppunten aangegeven van waaruit de musici naar andere composities kunnen navigeren. Vanuit Compositie 151 maken Brussels Philharmonic / Ictus uitstapjes naar Compositie 147, No. 63, No.307 en No. 69Q. En van daar steeds weer terug naar 151, die daarmee als een soort hub fungeert. Het geheel staat onder muzikale leiding van Ilan Volkov, maar hij laat zich bijstaan door een of twee supplementaire dirigenten. De rol van de twee extra dirigenten is eveneens omschreven. De eerste ondersteunt de hoofddirigent maar richt zich tot specifieke secties van het orkest en de tweede doet wat hem/haar goeddunkt. Alles kan, de systemen van Braxton zijn ervoor gemaakt. Kobe Van Cauwenberghe, gitarist bij o.a. Ictus is een van de twee extra dirigenten. “Braxton heeft mij bijgebracht dat de scheiding tussen een vaste partituur en improvisatie heel onnatuurlijk is. Er bestaat een heel brede waaier van muziek die tussen het geschrevene of de improvisatie in zit. Het hoeft niet per se het ene of het andere te zijn, beide beïnvloeden elkaar voortdurend.
Zoals Braxton ruimte biedt aan onverwachte wendingen in zijn muziek, gaat turntablist Mariam Rezaei (°1984) nog enkele stappen verder. Zij beschouwt haar twee draaitafels als een volwaardig en veelbelovend instrument dat niets moet hebben van de oubollige aura dat het soms omgeeft. Samen met de Britse componist Matthew Shlomowitz (°1975) heeft zij Six scenes for turntables and orchestra geschreven. Het zijn zes scènes die elkaar voortdurend tegenspreken. De kern van elk stuk bestaat uit (geluids-)samples die altijd anders uitpakken dan wat Rezaei voor ogen had. In het kader van de wereldpremière op het festival van Darmstadt deze zomer zei Rezaei: “In negen van de tien gevallen klinkt een sample anders dan wat ik had verwacht. Maar ik heb deze onomstotelijke waarheid eindelijk geaccepteerd. Nu ik in staat ben verandering als zodanig te aanvaarden, wordt het pas interessant”.
WAT: Forces in Motion
WIE: Brussels Philharmonic, Ictus, Mariam Rezaei
DATA: donderdag 16 november, Concertgebouw Brugge
vrijdag 17 november, deSingel, Antwerpen
FOTO Anthony Braxton: Carolyn Wachnicki